Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden yüzbinlerce kişi, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) bu yıl başlattığı prim hamlesiyle bir anda kendisini borç içinde buldu. Sayıları 600 bini bulan emekli vatandaşımız, aylığına haciz geldiğini gördüğü anda neye uğradığına şaşırdı.

Milliyet'ten Cem Kılıç'ın haberine göre konunun özeti şuydu: Sosyal güvenlik sistemimize göre, emekli olan bir kişi çalışmaya devam ederse prim ödemek durumunda. Buna dayanarak, primini ödemediği tespit edilen yüzbinlerce emekli için yüklü miktarlarda borç çıkarıldı ve aylıklarına haciz konuldu. Tahsilatta kurum genellikle maaştan 4’te 1 oranında kesinti yoluna gidiyor. 10 bin liranın üzerindeki rakamlarda tebligatla emeklilere ‘borcunu öde’ çağrısı yapılıyor.
Bu noktada, emekli olduktan sonra bir işyerinde ücretli (sigortalı) olarak çalışmaya başlayanlar açısından herhangi bir sorun yok. Nitekim işyerleri, çalıştırdıkları emeklilerin bordrolarını yaparken bu prim kesintisini otomatik olarak zaten yapıyor. Yani bu emeklilerin ayrıca yapmaları gereken bir işlem yok.

2003’E KADAR DÖNÜLDÜ

Ancak asıl sorun kendi işini kuran, ticaret yapan, dükkân sahibi veya herhangi bir şirket ortağı olan emekliler cephesinde yaşanıyor.
Öncelikle hatırlatalım... Çalışmaya devam eden her emekli, çalışmaya başladığını SGK’ya bildirmek durumunda. SGK da bu bildirime dayanarak emeklinin aylığından yüzde 15 oranındaki prim kesintisini yapmak zorunda.
SGK ve Maliye Bakanlığı, geçtiğimiz yılın sonlarına doğru işbirliği içerisine girerek, 2003 yılından bu yana prim kesintisi yapılmayan emeklileri tespit etti.

600 BİN EMEKLİYİ KAPSIYOR

Sayıları 600 bin civarında olan emekliye binlerce, on binlerce lira tutarında borç çıkarıldı. Aslında işin bu noktaya varacağı belliydi. Emekli sayısı yaklaşık 10 milyon olan ülkemizde, primini yasal şekilde ödeyip de çalışan emekli sayısının sadece 20 bin civarında olması, bir yanlışlık olduğunun göstergesiydi. Ancak SGK bu zamana kadar bu konuda emeklilere yönelik herhangi bir inceleme veya bilgilendirme yapmadığı için, çalışıp da prim ödemeyen emeklilerin sayısı zaman içinde artış gösterdi.

KİMSENİN HABERİ YOK

Emekliler daha önce bu konuda bilgilendirilmiş olsaydı, bugün karşılaştıkları cezaların bilançosu bu kadar yüksek olmazdı. SGK, yıllar içerisinde bu uyarıları yapmadığından, adına borç çıkan emeklilerin belki de yarıya yakını prim ödemek durumunda olduklarını bilmeden çalışmaya devam etti.
Konuştuğum, bana yazan, soru soran binlerce emekliden elde ettiğim sonuç, prim ödemeleri gerektiğinin farkında bile olmadıkları. Şu an SGK’nın da yapacağı bir şey yok. Zamanında vatandaş emekli olurken bu konu iyice anlatılmalı, prim ödememesi halinde borçla karşılaşacağı kendisine bildirilmeliydi. Hatta her konuda kamu spotu hazırlanırken, emekli çalışanlarını da bilgilendirecek spotlar düşünülmeliydi.

KESİNTİ ÇOK YÜKSEK

Diğer yandan, emekli olarak çalışırken prim ödemesi gerektiğini bilen bir kısım emekli de yüzde 15’lik Sosyal Güvenlik Destek Prim kesintisinin çok yüksek olması nedeniyle ödeme yapmıyor, bir bakıma kayıt dışı çalışmaya mecbur kalıyor.
Dünyanın hiçbir ülkesinde emeklilerden bu şekilde prim kesilmiyor. Ülkemizde ise bu primler, yine emeklilerin deyimiyle “haraç” olmaktan öteye geçemiyor.

EMEKLİLERDEN 3 MİLYAR TL TOPLANACAK

Prim borçlusu emekliler için yasayla “yapılandırma” getirildi ve borçlarını taksitle ödemelerine imkân tanındı. Adına borç çıkan emeklilerden yaklaşık 250 bini, 31 Mayıs 2013 tarihine kadar SGK’ya başvurarak borçlarını peşin veya 6-18 ay arasında taksitlendirmek suretiyle yapılandırmış oldu.
Bu 250 bin emekliden yapılandırma kapsamında toplamda 1 milyar TL’ye yakın borç tahsilâtı yapılacak. Yapılandırma yapmayanlar ve sisteme yeni eklenen çalışan emekliler de hesaba katıldığında, rakamın 3 milyar TL’yi bulacağı tahmin ediliyor.

SGK, ŞİRKET ORTAĞI EMEKLİNİN PEŞİNDE
Şirket ortağı durumunda olup, adına bugüne kadar borç çıkmayan emekliler, ‘bundan sonra bir şey olmaz’ diye düşünmesinler. Çünkü önümüzdeki aylarda Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile SGK işbirliği yaparak, bu emeklileri de tespit edecek. Bu durumdaki emekli sayısının da 50 bin civarında olduğu tahmin ediliyor.
Diğer yandan, SGK’nın 59 yaş ve üzerinde olan emeklilerden prim kesintisini kaldıracağı konusunda son günlerde birçok çevreden bilgi geliyor. Ancak SGK kanadında henüz yapılan somut bir çalışma yok. Bu kesintinin kaldırılması için kanun değişikliği gerekli. Önümüzdeki dönemde, seçimlerin art arda geliyor olması bu konuda bir adım atılmasına neden olabilir.
Yapılacak yeni düzenlemede tüm emekliler için bu “anlamsız” kesintinin kaldırılmasının en doğru adım olacağı kanaatindeyim. Gençlere iş yaratmak amacıyla emeklilerin yeniden çalışmasını engellemenin yolu prim kesintisi olmamalı. Bu yöntemin işe yaramadığı son derece açık...