Gelişen piyasalarda geçtiğimiz hafta görülen sert satışların ardından "Kırılgan Beşli" kalabalıklaşıyor. Peki bu ülkeleri bu kadar kırılgan yapan ne?

Fed'in artık koltuğunu Janet Yellen'a bırakmış olan eski başkanı Ben S. Bernanke'nin 22 Mayıs'ta tahvil alımlarını azaltabileceğini söylemesinden bu yana gelişen piyasalarda, öncelikli olarak para birimlerini vuran çalkantılar dinmiyor. Bu çalkantı ortamında, ekonomik ve finansal bazı göstergelerinde ortak noktalara sahip olan, Brezilya, Endonezya, Hindistan, Türkiye ve Güney Afrika, “Kırılgan Beşli” olarak öne çıktı. Tanımın ortaya çıkmasının ardından bu gruba, farklı kuruluş ve kişiler tarafından yeni üyeler eklense de, birçok yerde mutlaka eklenen 2 ülkenin daha adı anılmaya başlandı. “Rusya ve Arjantin.” Böylece Kırılgan Beşli, sayıları değişse de, Kırılgan 7'li olarak adım adım kemikleşmeye doğru ilerliyor.

Kırılgan beşlinin ortak özelliği, bütçe ve cari açıklarından ötürü “ikiz açığa”, merkez bankalarının hedeflerinin üzerinde enflasyona ve değer kaybeden para birimlerine sahip olmaları ve tüm bunlara eklenen kendilerini yaklaşan genel ya da yerel seçimlerin beklemesi.

Grubun Asya'da yer alanları aynı zamanda Çin ekonomisindeki sert iniş riski ile karşı karşıya olurken, tüm grup üyelerinde seçimlere kadar yapısal reformların ya görünürde olmaması ya da uygulanmaya başlamamış olması ve hükümetlerin, henüz politikalarını tatmin edici boyutta sıkılaştırmamış olması para birimlerindeki değer kaybını derinleştirdi.

Peki sırasıyla bu ülkelerde bu kadar sorunlu görülen ve kırılganlığa sebebiyet veren ortak noktaları ne durumda? Neden bu kadar dikkat çekiyor?

Brezilya

Cari denge/GSYH: - %2.40
Borç yükü/GSYH: %65.10
Enflasyon: %5.91
Yıllık Büyüme: %2.20
Faiz: %10.50

BRIC grubunun üyesi ve Latin Amerika'nın en büyük ekonomisi olan Brezilya, 3. çeyrekte yüzde 0.50 daraldı ve dış ticaret açığı Ocak ayında 4.057 milyar dolar ile rekor düzeye tırmandı. Ülkenin döviz rezervleri de eriyor. Brezilya'nın FX rezervleri Nisan'daki 379 milyar dolardan Kasım ayı itibariyle 362 milyar dolara gerilemiş bulunuyor, ancak ülkenin cari açığı da kötüleşmeye devam ediyor ve bu da birçok ekonomist tarafından kriz sinyali olarak algılanıyor. Brezilya'yı bu yıl Ekim'de yapılacak genel seçimler de bekliyor. Realdeki düşüş ve enflasyonla başa çıkmaya çalışan Brezilya Merkez Bankası, son 7 toplantısında faizleri toplamda 275 baz puan yükselterek yüzde 10.50'e çıkardı. Ülkenin faizleri 50 baz puanda artırılacağı tahmin ediliyor.

Endonezya

Cari denge/GSYH: - %2.70
Borç yükü/GSYH: %23.10
Enflasyon: %8.22
Yıllık Büyüme: %5.72
Faiz:%7.50

Endonezya, Çin ekonomisindeki yavaşlamadan ve ülkeden yabancı fonların çıkışından olumsuz etkileniyor. Ülkenin makroekonomik modeli, yerli imalat şirketlerini, Çin'den ithal eden ara mallarına ve sermayeye bağımlı kılıyor. Diğer tarafta, ülkenin yakıt sübvansiyonları, Endonezya'nın mali ve cari dengesini kötüleştiriyor. Ülkeyi ayrıca Temmuz'da yapılacak başkanlık seçimleri de bekliyor.

Hindistan

Cari denge/GSYH: - %4.60
Borç yükü/GSYH: %67.57
Enflasyon: %6.16
Yıllık Büyüme: %4.80
Faiz:%8.00

Hint rupisi, dolar karşısında 2013'te yüzde 25 dolaylarında değer kaybederek, ülkenin durumunu daha da kritik hâle getirdi. Rupi, eski IMF başekonomistlerinden olan Raghuram Rajan'ın Eylül'de merkez bankası başkanı olmasının ardından yaptığı faiz artışlarıyla kayıplarını biraz azaltmış olsa da, Hindistan'ın 10 yılın en düşük büyüme oranına sahip olması, cari açığının bir kısmını yabancı yatırımlarla fonlaması ve yüksek düzeydeki enflasyon oranı ülkeyi kırılganlaştırıyor. Hindistan Mayıs 2014'te genel seçimlere gitmeye hazırlanıyor, bu nedenle de ülkenin en çok ihtiyacı olan yapısal reformlar kenarda bekliyor. Yüksek enflasyon, hükümet ile halkın arasını açıyor. Merkez bankası başkanı Rajan, 2016'ya kadar %4.5 enflasyon hedeflenmesi önerisini gündeme taşırken, maliye bakanından gelen karşı açıklamalar, merkez bankası ile hükümet arasındaki gerilime dikkat çekiyor.

Türkiye

Cari denge/GSYH: - %6.10
Borç yükü/GSYH: %36
Enflasyon: %7.75
Yıllık Büyüme: %4.40
Faiz:%10.00

Tüketim odaklı bir ekonomiye sahip olan Türkiye'nin, bu özellikteki tüm ekonomiler gibi cari açığına karşı kırılganlığı bulunuyor. Cari açığın, doğrudan yabancı yatırımlar yerine kısa vadeli yabancı yatırımlarla fonlanması, Türk Lirası'nda bu zamana kadar fon girişlerinin arttıığı zamanlarda olması gerekenin üzerinde değerlenmesine neden oldu. Uluslararası Finans Enstitüsü'nün verilerine göre Mayıs'tan bu yana yaklaşık 3.9 milyar dolar değerinde TL tabanlı tahvil sattı ve bu da TL üzerinde aşağı yönlü baskıya neden oldu. Diğer tarafta Mart'ta yapılacak yerel seçimlere yaklaşırken 2013 Haziran'ındaki Gezi Parkı olayları ve 17 Aralık'ta yolsuzluk operasyonu, Türkiye'nin kırılganlığını artırdı. Siyasi riskler ve dış faktörler ile birlikte düşük tasarruf oranları ve yüksek seviyelerdeki dolar cinsiden borçlar, TL'nin ve Türkiye'nin olumsuz ayrışmasına neden oldu.

Güney Afrika

Cari denge/GSYH: %6.30
Borç yükü/GSYH: %39.90
Enflasyon: %5.40
Yıllık Büyüme: %1.80
Faiz: %5.50

Ekonomisi maden sektörünedayanan Güney Afrika, sanayi metallerinin fiyatlarındaki düşüşten olumsuz etkilenirken, aynı zamanda başta istihdam tarafında olmak üzere üretkenlilikteki gerileme, hâlihazırda emtiadaki düşüşün baskısı altındaki ve aynı zamanda da yabancı para kaynağı olan maden ve imalat sektörlerini vurarak, dış ticaret dengelerini zayıflattı. Ülkenin merkez bankası Ocak ayının son haftasında faiz artırarak yüzde 5'ten yüzde 5.50'ye yükseltti. Güney Afrika'yı da bahar aylarında yapılacak başkanlık seçimleri bekliyor.

Rusya

Cari denge/GSYH: + %4.80
Borç yükü/GSYH: %8.40
Enflasyon: %6.10
Yıllık Büyüme: %1.20
Faiz: %5.50

Resesyon eşiğindeki Rusya büyümesini hızlandırmak için yeterli hamlede henüz bulunamazken, rublede özellikte son dönemde görülen sert düşüş, ülkeyi zorlayarak, merkez bankasının günde 400 milyon dolar rezerv ertmesine neden oluyor. Petrol üretimi ve ihracatından ötürü cari açık sorunu bulunmayan Rusya, tamamen dalgalı kur rejimine geçmeye çalışıyor. Ancak merkez bankasının, bu zamana kadar peg edilmiş olan rubleye müdahalelerini azaltabileceği endişesi bile, rubleye sert darbe vuruyor.

Arjantin

Cari denge/GSYH: %0.00
Borç yükü/GSYH: %43.20
Enflasyon: %10.90
Yıllık Büyüme: %5.50
Faiz: %19.67

2001'de temerrüde düşmüş olan Arjantin, o zamandan bu yana zaman zaman iyileşmeler olsa da ekonomi ve finansal tarafta zorlanıyor. Arjantin hükümeti, banka hesaplarında 1 yıldan kısa tutulan döviz alımlarına yüzde 20 vergi uygulamaya karar verdi. Para birimindeki dalgalı peg rejimini devam ettirmek ve yatırımcıların azalan güvenini artırmak için pesoyu, döviz satışlarıyla desteklemeye çalışan Arjantin geçtiğimiz hafta döviz rezervlerinin erimesiyle pes ederek, 12 yılın en sert devalüasyonuna neden oldu.

Tuğçe Özsoy (tozsoy@bloomberght.com)
Bloomberg HT.com Editörü

Kaynaklar: Bloomberg, Financial Times, Reuters, Project Syndicate, New York Times, Trading Economics, Guardian, Telegraph

İlişkili Haberler

» Mobius: Gelişen piyasalardaki satışlar derinleşebilir